Obecnie w edukacji przedszkolnej kładzie się nacisk na nowy styl pracy z dzieckiem. Nauczyciel wspomaga dziecko w indywidualnym rozwoju, traktuje go jak partnera oraz wskazuje, kierunek w jakim rozwój ten może i powinien zmierzać. W tym celu działania edukacyjne nauczyciela powinny być skierowane na stosowanie w pracy z dzieckiem metod aktywizujących. Jedną z takich metod jest drama. Słowo drama pochodzi od starogreckiego drao- działam, usiłuję. Drama angażuje człowieka całościowo, jego emocje, jego ciało i wyobraźnię. Rozwija umiejętności ruchowe oraz językowe. Dłuższy trening dramowy sprawia, iż jego uczestnicy stają się bardziej otwarci, spontaniczni, są aktywni i twórczy.
Drama aktywizuje umysł i emocje dziecka. Wiedza, którą dziecko zdobywa poprzez własną aktywność poznawczą i twórczą ma charakter interdyscyplinarny. Drama jest metodą nauczania – uczenia się, ponieważ wyróżniają ją charakterystyczne, specyficzne czynności nauczyciela i ucznia. W dramie zadaniem nauczyciela jest przekazywanie dzieciom poleceń i próśb w celu rozwiązania konkretnego problemu. W małych grupach dzieci przygotowują się do realizacji zadania, a następnie przedstawiają je w formie improwizacji.
Nauczyciel czynnie uczestniczący w tej metodzie na zasadzie partnerstwa i równych prawach z dziećmi wzbogaca ją i ma wpływ na wnioskowanie uczniów. Jest to bardzo ważna strategia zwłaszcza w pracy z dziećmi młodszymi, bowiem czują się pewniej w swoich rolach a nauczyciel może wpływać na ich ekspresję i komunikację. Dzieci biorące udział w dramie pogłębiają swoje przeżycia i realizują się twórczo.
W pracy z dziećmi młodszymi, stosowane są następujące techniki dramowe . Polecenia nauczyciela powinny być proste a problem do rozwiązania bliski i znany dzieciom. Nauczyciel przy stawianiu problemów i realizowaniu ich treści za pomocą dramy, musi pamiętać o tym, żeby zaczynać od tego, co jest bliższe i znane dzieciom i stopniowo przechodzić do tego co dalsze- nowe i nieznane.
Zajęcia dramowe umożliwiają nauczycielowi różnorodną kontrolę jego wychowanków. Każdy bowiem moment pracy aktywności dziecka jest dla nauczyciela sytuacją badawczą, diagnostyczną, uświadomieniem, na jakim etapie rozwoju znajduje się dziecko, a także doskonałą metodą stosowania bodźców wzmacniających, jakimi są pochwały. Poprzez dramę dzieci uczą się analizować różne reakcje: pozytywne, negatywne, jednocześnie dokonują korekty zachowań.
Drama jest przede wszystkim formą pracy, nie jest natomiast ani teatrem ani spektaklem ani aktorstwem.
Dramy jako metody pracy z dziećmi umożliwia:
- rozwijanie wiary w siebie i własnych możliwości;
- kształcenie pełnej osobowości, pobudzanie harmonijnego rozwoju;
- poszerzanie zakresu aktywności dziecka;
- wykorzystanie wychowawczego oddziaływania zespołu rówieśników;
- wykorzystanie w codziennej praktyce wychowawczej elementów sztuki w różnych jej przejawach (muzyka, teatr, plastyka);
- rozwijanie wrażliwości, wyobraźni i doświadczeń; stwarzanie takich sytuacji, w których dziecko uczy się dokonywać samodzielnych wyborów i podejmować decyzje;
- kształcenie postawy otwartej i kreatywnej; indywidualny rozwój dziecka; rozwijanie i wzbogacanie słownictwa.
Zasady pracy z dramą:
zabawy dramowe powinny być atrakcyjne oraz angażujące wszystkie dzieci; język zrozumiały, dostosowany do wieku dziecka; przy wydawaniu poleceń wskazane jest korzystanie z demonstracji i przykładów; ważna jest ciągła rotacja dzieci pracujących ze sobą; w czasie zajęć w mniejszych zespołach należy monitorować pracę każdego z nich; dostrzegać i doceniać pracę całego zespołu, jak też poszczególnych jej członków; należy zachować zasadę elastyczności co do sposobu wykonania zadania, czasu
Wybrane techniki dramowe
Gry dramowe - krótkie, proste zabawy polegające na byciu kimś innym (czymś innym) np. kotem, ptakiem, pajacem, robotem, literą. Gry mogą być zabawą głosem (kot miauczy, drzewa szumią), mogą być ekspresją ciała, pantomimą (kot bawi się kłębkiem wełny, drzewo kołysze się na wietrze), mogą też łączyć ruch z dźwiękiem (ptaszek podskakuje i ćwierka). Gry dramowe mogą być indywidualne, gdy każde dziecko wykonuje swoją rolę (jesteś koniem, babcią) lub zbiorowe, gdy dzieci opracowują wspólnie temat (jesteście żołnierzami, cyrkowcami). Fotografie, rzeźby - mogą być indywidualne lub zbiorowe. Można tworzyć w różny sposób: wszyscy uczestnicy tworzą z siebie rzeźbę ; rzeźby w parach- jeden z uczestników jest „rzeźbiarzem”, drugi „tworzywem”; „rzeźbiarz” ochotnik tworzy z grupy uczniów obraz; dzieci w grupach kilkuosobowych wykonują ten sam zaproponowany przez nauczyciela temat np. fotografia rodzinna. „Stop-klatki”- polegają na zatrzymaniu akcji, zastygnięciu w bezruchu. Skupiają uwagę na jakimś ważnym aspekcie tematu, dając czas na jego analizę, refleksję.
Propozycje zabaw związanych z dramą:
Pokaż uczucie-rozpoznaj uczucie – nauczycielka umawia się z każdym dzieckiem, jaki rodzaj uczucia, będzie pokazywało za pomocą mimiki i gestów, np. smutek radość, strach, złość, rozpacz, niepokój. Pozostałe dzieci odgadują rodzaj zaprezentowanej emocji i próbują dopasować ją do bohatera bajki i sytuacji, w której mógł ją odczuwać.
Zagadki pantomimiczne - "Jaka to postać?"- dzieci losują obrazki przedstawiające jakąś postać z bajki i starając się w nią wcielić naśladują jej sposób poruszania się, miny, gesty. Mogą też dobrać sobie rekwizyty. Pozostałe dzieci odgadują, w jaką postać bajki wcieliło się dziecko. Improwizacje słowno- ruchowe.
Teatrzyk wyborów - dzieci podzielone na kilka małych zespołów.Wybrane dziecko z każdego zespołu pełni rolę reżysera. Reżyser losuje obrazek przedstawiający scenkę z dowolnej bajki lub otrzymuje zadanie od nauczycielki, np. scena, w której kot przynosi królowi kuropatwy. Dziecko to dobiera sobie aktorów, rekwizyty i omawia sposób odegrania scenki. Każda grupa prezentuje swoją scenkę.
Wywiad z bohaterami bajki – dzieci należy podzielić na dwie grupy. Jedna z grup występuje w roli redaktorów - zadaje pytania. Dzieci według własnego upodobania wybierają sobie rolę, w której chcą wystąpić. Do zabawy można wykorzystać mikrofon. W zabawie stosujemy zasadę, aby nie powtarzać zadanych już wcześniej pytań.
Improwizacje dźwiękowe - nauczycielka proponuje stworzenie dźwiękowych portretów i zdarzeń. Do każdej postaci występującej w bajce dzieci dobierają jakiś efekt akustyczny, np. stukanie, szelesty, zgrzyty lub dźwięki instrumentów, (np. grzechotka, kołatka). Wybrane sceny z bajki dzieci ilustrują za pomocą ruchu, gestu, mowy i efektów akustycznych. Drama pomaga nauczycielowi w lepszym poznaniu wychowanków, ich aktualnych problemów i w rozwiązywaniu konkretnych problemów wychowawczych. Drama przygotowuje dzieci do pełnienia ról rodzinnych i zawodowych, do rozwiązywania trudnych problemów życiowych. Drama jest aktywizującą metodą prowadzenia zajęć. Szczególnie ważne jest jej oddziaływanie na emocje i uczucia dzieci.
Opracowała:
Bibliografia: Pankowska K., Edukacja przez dramę, WSiP, Warszawa 1997 Way B., Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży, Warszawa 1995 Wójcik Z., Zabawa w teatr, Didasco, Warszawa 1997